Kimya mühendislerinden İliç dosyası: Ne oldu, şimdi ne yapılabilir…
Erzincan İliç’te yapılan resmi açıklamaya göre, Türk Mühendisler ve Mimarlar Odaları Birliği (TMMOB) Kimya Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, Çöpler Altın Madeni’nde 9 çalışanın binlerce ton siyanürlü toprağın altında kaldığı faciaya ilişkin rapor hazırladı. .
‘İliç maden faciası konusunda halkımızı bilgilendiriyor ve yetkilileri uyarıyoruz’ başlıklı metinde 5 bölüm halinde tespit ve önerilere yer verildi.
‘Yığın liç yöntemi nedir?’, ‘Ilıç’ta neler oldu?’, ‘Kamu sağlığı ve kimyasal kirlilik açısından riski nedir?’, ‘Kısa vadeli öneri ve yorumlarımız’ ve ‘Orta ve uzun vadeli öneri ve yorumlar’. Raporun tam metni şöyle:
“İliç maden faciası konusunda halkımızı bilgilendiriyor ve yetkilileri uyarıyoruz”
1. BAŞ SIZDIRMA TEKNİĞİ NEDİR?
Yığın liçi işlemi ile çalışan açık altın madenlerinin genel üretim akışı aşağıdaki gibidir.
(1) Altın içeren cevher kazılarak çıkarılır.
(2) Cevher inceltilir ve tabanında kapalı bir zar bulunan alana yayılır. Zemin
Cevherin içindeki katı altın bileşiği Sodyum Siyanür çözeltisi ile sıvı faza alınır.
(3) Altın iyonları içeren çözelti, sıvı sızdırmaz yataktan, toplama kanalları aracılığıyla konsantre çözelti havuzuna gönderilir.
(4) Konsantre çözelti halindeki altın, geri kazanım tesisindeki çözeltiden geri kazanılır.
(5) Geri kazanım tesisinden çıkan seyreltik siyanür çözeltisi ikinci bir havuzda toplanır.
(6) Süzme yığını ikinci havuzdaki çözeltiyle tekrar yıkanır.
2. İLİÇ’TE NELER OLDU?
Yukarıdaki şekilde 2 numara ile gösterilen sızıntı yığını çökerek maden sahasından geçerek Karasu’ya akan Sabırlı Çayı’nın yatağını doldurmuştur.
Bu dere mevsimsel olarak aktif bir dere olup önüne yerleştirilen bir bariyer ile kontrol edilmektedir.
Bu derenin altında Çöpler köyünün yeni yerleşim alanı bulunmaktadır. Biraz ileride Bağıştaş HES ve Bağıştaş köyünün Bahçecik mezrasına kaynak suyu basan istasyon bulunmaktadır.
3. KAMU SAĞLIĞI VE KİMYASAL KİRLİLİK RİSKLERİ NELERDİR?
Siyanür bileşikleri ile yıkanan cevher atıklarında kamuoyuna da yansıdığı gibi yalnızca siyanürden kaynaklanan bir risk bulunmamaktadır. Sodyum siyanürle yıkama sırasında altınla birlikte çözünen ağır metallerden kaynaklanan risk daha yüksektir.
Bu kirleticilerin toprağa, suya ve havaya karışması sonucunda; Yüksek dozlarda solunması ve cilde maruz kalınması durumunda teorik olarak olumsuz etki potansiyeli vardır.
Bu kirleticilerin akarsulara, nehirlere ve yer altı su kaynaklarına girme miktarına ve süresine bağlı olarak tüm ekosisteme önemli zararlar verme riski bulunmaktadır.
Tüm bu riskler toprak ve su numunelerinin sağlıklı ve şeffaf bir şekilde analiz edilmesiyle belirlenebilmektedir. Kimya Mühendisleri Odası olarak bu analizleri yapmaya hazır olduğumuzu ilgili kurum ve halkımıza bildirmek isteriz.
4. KISA VADELİ TEKLİF VE YORUMLARIMIZ
a) Aynı madende 21 Haziran 2022 tarihinde meydana gelen kazanın ardından heyetlerimiz tarafından bölgede yapılan inceleme ve analizlere göre; Su kaynağının coğrafi konumundan dolayı bu kaza nedeniyle İliç ilçesinin içme suyunda herhangi bir kirlenme olmayacağını düşünüyoruz.
Öte yandan Bağıştaş mevkiindeki su kaynağından beslenen Bahçecik mezrası içme suyunun acil ve sürekli analiz edilmesi gerektiğinin altını ısrarla çiziyoruz. Bu yapılıncaya kadar mezranın içme suyunu başka bir kaynaktan almasını öneriyoruz.
b) Yağmur yağdıkça dere yatağındaki sızıntılardan kaynaklanan sızıntıların Karasu’ya karışma potansiyeli bulunmaktadır. Kapalı olduğu söylenen bariyerlerde birikecek sızıntının mutlaka takip edilmesi, uygun araçlarla çekilmesi ve tesisin atık havuzlarına pompalanması gerektiğini yetkililere bildiriyoruz.
c) Sızıntının yer altı sularına karışma ihtimalinin net bilgilere dayanılarak kamuoyu ile paylaşılmasını ve TMMOB’a bağlı diğer ilgili odaların görüşlerine başvurulmasını talep ederiz.
d) Sızıntı ve sızıntı giderme çalışmaları yapacakların tam koruyucu yüz ve solunum maskesi, kimyasallara dayanıklı eldiven, kaymaz, kimyasallara dayanıklı emniyet ayakkabıları ve kimyasallara dayanıklı tam vücut koruyucu tulum giymeleri gerekmektedir.
Size hatırlatıyoruz.
e) Yönlendirebileceğimiz bölgedeki uzman ekiplerimize numune alınmasında herhangi bir sıkıntı yaşanmaması gerektiğinin altını çiziyoruz.
f) KMO’ya izin verilmemesi durumunda; Analizler için numunelerin nasıl ve nereden alındığı, hangi formülle analiz edildiği konusunda ilgili kamu kurumlarının bilgi paylaşmalarını bekliyoruz. Bu bilgileri kamuoyuyla anlaşılır bir şekilde paylaşacağımızı belirtiyoruz.
5. ORTA VE UZUN VADELİ TEKLİF VE YORUMLARIMIZ
a) Liç giderme çalışmalarına vakit geçirilmeden başlanmalıdır.
b) İlk analiz sonuçlarına göre hazırlanacak eylem planı kamuoyuyla paylaşılmalıdır.
c) Hava, su ve toprak analizleri kısa aralıklarla tekrarlanmalı ve sonuçları takip edilmelidir.
d) TMMOB, TBB, TTB gibi ilgili meslek kuruluşları ile çevre ve yaşam hakkını savunan kuruluşlar sürecin dışında bırakılmamalıdır.
e) Büyük endüstriyel kaza risklerinin azaltılması amacıyla TMMOB ve ilgili meslek kuruluşlarının teknik ve politika yapıcı önerilerinin hayata geçirilmesini sağlayacak bir sistem oluşturulmalıdır.”
(HABER MERKEZİ)
